Η κατάθλιψη είναι βαριά, αλλά ιάσιμη ασθένεια. Δεν είναι απλώς μια έντονη θλίψη, ένα αίσθημα αποτυχίας ή η έλλειψη αποφασιστικότητας.

Η κατάθλιψη χαρακτηρίζεται από μεταβολικές διαταραχές στα εγκεφαλικά νεύρα. Τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών (σεροτονίνης, νοραδρεναλίνης, ντοπαμίνης) δεν βρίσκονται σε ισορροπία. Αιτία είναι συνήθως η μακρόχρονη υπερέκκριση ορμονών άγχους( κορτιζόλη). Εάν η υπερέκκριση δεν αντιμετωπιστεί, είναι πιθανόν να οδηγήσει σε υψηλή αρτηριακή πίεση, έμφραγμα του μυοκαρδίου, εγκεφαλικό, διαβήτη και οστεοπόρωση.

Η διαταραχή μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία – από την παιδική ηλικία έως τα γηρατειά

Η κατάθλιψη εμφανίζεται με ποικίλα συμπτώματα και η βαρύτητά της διαφέρει κατά περίπτωση

Ως καταθλιπτικό επεισόδιο χαρακτηρίζεται το συναίσθημα έντονης θλίψης που διαρκεί τουλάχιστον δύο εβδομάδες. Το συναίσθημα αυτό συνοδεύεται από αδυναμία χαράς, απώλεια κινήτρων και ενδιαφερόντων, καθώς και από αδυναμία συγκέντρωσης και μειωμένη αποδοτικότητα

Επιπλέον, χαρακτηριστική είναι και η εμφάνιση σωματικών συμπτωμάτων, όπως είναι για παράδειγμα οι διαταραχές ύπνου, η απώλεια της όρεξης και η απώλεια βάρους, καθώς και οι επίμονες αρνητικές σκέψεις που κάνει ο ασθενής σχετικά με το αδιέξοδο στο οποίο αισθάνεται ότι έχει περιέλθει

Η σκέψη του ασθενή επιβραδύνεται και επικεντρώνεται συνήθως γύρω από ένα και μοναδικό θέμα, κατά κανόνα γύρω από το πόσο άσχημα περνά, πόσο αδιέξοδη είναι η κατάσταση την οποία ζει και πόσο δυσοίωνο φαντάζει το μέλλον.

Σε κάποια άτομα η κατάθλιψη είναι πιθανόν να εκδηλωθεί με εντελώς διαφορετική μορφή. Τη θέση της υποτονικής συμπεριφοράς και της θλίψης παίρνει η ευερέθιστη διάθεση, η επιθετικότητα, ο θυμός ή η αυξημένη κατανάλωση αλκοόλ. Κατά περίπτωση, άτομα που πάσχουν από αυτή τη μορφή κατάθλιψης αθλούνται υπερβολικά, αισθάνονται αγχωμένα και καταβεβλημένα.

Όταν  κάποιος πάσχει από κατάθλιψη και από διαταραχές ύπνου δυσκολεύεται να κοιμηθεί, ο ύπνος του διακόπτεται συχνά ή ξυπνάει πολύ νωρίς. Το άτομο αισθάνεται ότι ο ύπνος δεν είναι αρκετός, δεν τον ξεκουράζει και είναι επιφανειακός. Εάν λείπουν οι φάσεις βαθύ ύπνου ή ύπνου συνοδευόμενου από όνειρα ή εάν οι μεμονωμένες φάσεις του ύπνου δεν εξελίσσονται ομαλά, το άτομο εξακολουθεί να αισθάνεται ότι δεν ξεκουράστηκε ακόμη και μετά από πολλές ώρες ύπνου.

Κατά τη διάρκεια της κατάθλιψης διαταράσσεται ο μεταβολισμός του εγκεφάλου. Τα επίπεδα των νευροδιαβιβαστών σεροτονίνη, νοραδρεναλίνη και ντοπαμίνη βρίσκονται σε ανισορροπία. Αιτία αυτής της ανισορροπίας είναι η διαταραχή του συστήματος ελέγχου της έκκρισης ορμονών άγχους: η μακρόχρονη υπερδραστηριοποίησή του συστήματος διαταράσσει σε τέτοιο βαθμό τον μεταβολισμό των νευρικών κυττάρων, που ο μηχανισμός παραγωγής και καταβολισμού των διαβιβαστών παρεκτρέπεται, με αποτέλεσμα οι διαβιβαστές να μην επαρκούν ή ο μηχανισμός διαβίβασης να μην λειτουργεί πλέον σωστά. Εάν ο μηχανισμός διαβίβασης των μηνυμάτων ανάμεσα στα νευρικά κύτταρα διαταραχθεί, αυτό θα επηρεάσει με τη σειρά του τα συναισθήματα και τις σκέψεις, οδηγώντας σε έλλειψη κινήτρων, απώλεια της όρεξης, αϋπνία, δυσκολία συγκέντρωσης και σε άλλα συμπτώματα κατάθλιψης

Όταν η ασθένεια εκδηλώνεται σε άτομα ηλικίας άνω των 65 ετών, τότε μιλάμε για «γεροντική κατάθλιψη». Και στις μεγαλύτερες ηλικίες η κατάθλιψη εμφανίζεται με την ίδια συχνότητα. Στις περισσότερες όμως περιπτώσεις δεν δίνεται η δέουσα σημασία και η ασθένεια δεν αντιμετωπίζεται για χρόνια ολόκληρα. Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία ασθενείς τείνουν να αποσιωπούν τα καταθλιπτικά συμπτώματα και να αναφέρουν άλλες σωματικές παθήσεις. Σε αυτή την ηλικία τα σωματικά συμπτώματα της κατάθλιψης είναι πιο εμφανή από ό,τι στις μικρότερες ηλικίες. Οι ασαφείς πόνοι που αναφέρουν τα ηλικιωμένα άτομα ενδέχεται να αποτελούν συμπτώματα κατάθλιψης. Παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν ή να ευνοήσουν αυτή τη μορφή κατάθλιψης είναι η ελλιπής ή κακή διατροφή ή η ανεπαρκής πρόσληψη υγρών.

Η κατάθλιψη έχει επιπτώσεις σε όλο το σώμα Η κατάθλιψη αποτελεί παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση αγγειακών παθήσεων, όπως για παράδειγμα καρδιακών παθήσεων και εγκεφαλικών. Εικάζεται ότι έχει την ίδια σοβαρότητα με τους λοιπούς κλασικούς παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, το υπερβολικό βάρος και η έλλειψη κίνησης, η σοβαρότητα των οποίων έχει εδραιωθεί τόσο στη συνείδηση του πληθυσμού όσο και στο πλαίσιο στρατηγικών που εφαρμόζονται για την πρόληψη στον τομέα της υγείας. Επιπλέον, η κατάθλιψη ευνοεί την εμφάνιση οστεοπόρωσης και διαβήτη ενηλίκων και εξετάζεται πλέον ως «συστημική» ασθένεια, καθώς επηρεάζει εκτός από τον εγκέφαλο πολλά άλλα συστήματα οργάνων.

Διαπροσωπική ψυχοθεραπεία Η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία ενδείκνυται ειδικά για τη θεραπεία της κατάθλιψης. Αφετηρία της αποτελεί η παραδοχή ότι οι διαπροσωπικές σχέσεις μπορούν να συμβάλουν σε μεγάλο βαθμό στην εμφάνιση της κατάθλιψης. Γίνεται δεκτό ότι προηγούμενες διαπροσωπικές και ψυχικές εμπειρίες του ασθενή αποτυπώνονται και στη σημερινή του συμπεριφορά. Φορτικά γεγονότα (όπως είναι για παράδειγμα ο θάνατος κοντινού προσώπου ή ο χωρισμός από τον σύντροφο) και δύσκολες καταστάσεις (όπως για παράδειγμα η ψυχολογική παρενόχληση στην εργασία, η απώλεια της εργασίας και η συνταξιοδότηση ή οι έντονες διενέξεις με τους οικείους) πιθανώς να οδηγήσουν στην εμφάνιση καταθλιπτικών συμπτωμάτων. Για κάποιους ασθενείς ενδέχεται να είναι σημαντική η επεξεργασία των βιωμάτων απώλειας (πένθος) ή η αντιμετώπιση της μετάβασης από έναν κοινωνικό ρόλο σε άλλο (όπως συμβαίνει για παράδειγμα όταν τα παιδιά φεύγουν από το σπίτι ή κατά τη συνταξιοδότηση). Στόχος της διαπροσωπικής ψυχοθεραπείας είναι η ανακούφιση από τα καταθλιπτικά συμπτώματα, καθώς και η βελτίωση των διαπροσωπικών σχέσεων στον προσωπικό και/ή στον επαγγελματικό τομέα