Το ψυχολογικό στρες είναι μια ιδιαίτερη σχέση ,μεταξύ ατόμου και περιβάλλοντος .Το άτομο θεωρεί οτί καταπονείται ή ότι υπερβαίνει τις δυνατότητες του ( αποθέματα) και θέτει σε κίνδυνο την ευημερία του. Οι δύο βασικές διεργασίες που καθορίζουν το βαθμό του στρες που βιώνεται σε κάθε δεδομένη στιγμή ,είναι η γνωστική εκτίμηση και η αντιμετώπιση. Γνωστική εκτίμηση είναι η αξιολογική διεργασία που καθορίζει γιατί και σε ποιό βαθμό, μια συγκεκριμένη κατάσταση γίνεται αντιληπτή ως στρεσογόνος . Η εκτίμηση διακρίνεται σε τρία επίπεδα: Πρωτογενής εκτίμηση , δευτερογενής εκτίμηση και επανεκτίμηση. Η πρωτογενής εκτίμηση μας βοηθά να ξεχωρίζουμε τις στρεσογόνες καταστάσεις από τις ανώδυνες καταστάσεις . Η δευτερογενής εκτίμηση, ζυγίζει τις πιθανές απειλές εναντίον των πόρων αντιμετώπισης ( αποθέματα)και αποφασίζει επίσεις για τις επιλογές αντιμετώπισης .Η επανεκτίμηση , αναφέρεται σε αλλαγή της εκτίμησης , βάση καινούργιων πληροφοριών από το περιβάλλον , μέσω της παρατήρησης. Η αντιμετώπιση συμπεριλαμβάνει γνωστικές στρατηγικές και στρατηγικές συμπεριφοράς , που χρησιμοποιούν οι άνθρωποι, για να αντιμετωπίσουν τόσο μια στρεσογόνο κατάσταση , όσο και τις αρνητικές συναισθηματικές αντιδράσεις που προκαλεί το στρεσογόνο γεγονός. Ο Βαθμός στον οποίο μια κατάσταση βιώνεται ως στρεσογόνος , όπως και το πόσο καλά καταφέρνει να κυριαρχηθεί σε αυτήν το άτομο , θα εξαρτηθεί από τους πόρους αντιμετώπισης που έχει (αποθέματα).Τέτοιοι πόροι μπορεί να είναι εξωπροσωπικοί , όπως η κοινωνική υποστήριξη και ενδοπροσωπικοί όπως η αισιοδοξία . Να συμπληρώσουμε εδώ ότι η αποτελεσματικότητα των στρατηγικών αντιμετώπισης , εξαρτάται από τη φύση του στρεσογόνου γεγονότος΄.
Μιλώντας με άτομα που έχουν βιώσει ένα κρίσιμο γεγονός στη ζωή τους , διαπιστώνουμε τεράστιες διαφορές στις αντιδράσεις τους. Οι στρατηγικές αντιμετώπισης που εστιάζουν στο πρόβλημα , ίσως είναι πιο αποτελεσματικές σε καταστάσεις που το άτομο ασκεί μεγαλύτερο έλενγχο. Αντιθέτως οι στρατηγικές που εστιάζουν στο συναίσθημα , δείχνουν να είναι πιο αποτελεσματικές σε στρεσογόνες καταστάσεις , που το άτομο ασκεί ελάχιστο έλεγχο. θα ήταν ωφέλιμο να προστεθεί μια υποκατηγορία στις αντιδράσεις που εστιάζουν στο συναίσθημα . Ο λόγος για το μηχανισμό της αποφυγής . Άτομα που επιλέγουν αυτό το μοντέλο αντιμετώπισης , καταγράφουν σοβαρά προβλήματα υγείας , σε σύντομο χρονικό διάστημα, από τη στιγμή έκθεσης στο στρεσογόνο γεγονός. Σαφέστατα η επιλογή στρατηγικής που εστίαζει στα συναισθήματα είναι προτιμότερη από την αποφυγή , ομως υπάρχουν ενδείξεις ότι , η τακτική ενασχόληση με τα ίδια συναισθήματα , που περιστρέφονται γύρω από το ίδιο το γεγονός , καθώς και την οδύνη που επιφέρουν, είναι εξίσου αναποτελεσματική. Όσοι αναμασούν τα συναισθηματά τους , έχουν τη τάση να εστιάζουν παθητικά στα συμπτώματα της δυστυχίας , στο νόημα και στις συνέπειες των συμπτωμάτων αυτών, αντί να επεξεργάζονται ενεργά τα συναισθηματά τους. Το αποτέλεσμα είναι η κατάθλιψη και η προαγωγή των επιδράσεων της αρνητικής διάθεσης στη σκέψη και την αντίληψη , εν τέλει και στη συμπεριφορά.
Τα αισιόδοξα άτομα έχουν περισσότερες πιθανότητες από τα απαισιόδοξα να βλέπουν ως εφικτές τις επιθυμητές εκβάσεις. Αυτό φέρει ως συνέπεια , την επιμονή στην προσπάθεια , ώστε να φτάσουν στις εκβάσεις αυτές , ανεξάρτητα από το βαθμό δυσκολίας , πετυχαίνοντας πολύ συχνά το επιθυμητό αποτελέσμα. Αυτό σχετίζεται με το προσανατολισμό στη ζωή, το βαθμό δηλαδή που τα άτομα προσδοκούν ότι θα τους συμβούν ευχάριστα πράγματα στη ζωή, ανεξάρτητα από τα όσα εξελίσονται στο φυσικό περιβάλλον ( π.χ. ανεργία). Η αισιοδοξία φαίνεται να συνδέεται με περισσότερη χρήση στρατηγικών εστιασμένων στο πρόβλημα , την αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης και τη θετική αναπλαισίωση ή την έμφαση στις θετικές πλευρές των στρεσογόνων καταστάσεων . Στην απαισιοδοξία , διακρίνουμε περισσότερη έμφαση στην άρνηση της πραγματικότητας και αποστασιοποίηση . Οι αισιόδοι άνθρωποι είναι πιο αποτελεσματικοί στην αντιμετώπιση στρεσογόνων γεγονότων και έχουν καλύτερη ποιότητα ζωής , ακόμα και όταν οι συνθήκες δεν είναι δεν είναι οι καλύτερες. Το ύφος αντιμετώπισης είναι αυτό που κάνει τη διαφορά , με θετική συνέπεια τη καλύτερη προσαρμογή των ατόμων αυτών στα γεγονότα που απαιτούν κοινωνική αναπροσαρμογή. Όπως αναφέρθηκε παραπάνω οι αισιόδοξοι άνθρωποι , θα στραφούν στην αναζήτηση κοινωνικής υποστήριξης. Η κοινωνική υποστήριξη δίνει τη πεποίθηση στο άτομο ,ότι οι άλλοι το αγαπούν και το φροντίζουν , το σέβονται και το εκτιμούν και πως είναι μέρος ενός δικτύου επικοινωνίας και αμοιβαίων υποχρεώσεων . Η θετική διάθεση που προσφέρει αυτή η εμπειρία ,μπορεί να είναι ευεργετική για την υγεία ,αντίθετα της αρνητικής επίδρασης του στρες. Δρα δηλαδή σαν εμβόλιο,προστατευόντας το άτομο από τον αρνητικό αντίκτυπο του υψηλού στρες, Έτσι κάποιος που βιώνει μια κρίση ,μπορεί να είναι περισσότερο σε θέση να την αντιμετωπίσει αν έχει ανθρώπους οι οποίοι θα τον συμβουλεύσουν ή ακόμα θα του παράσχουν λύση στο πρόβλημα τους. Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι τα άτομα χαμηλού επιπέδου κοινωνικής υποστήριξης , διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο νοσηρότητας και θνησιμότητας.
θωρακίστε τον εαυτό σας με αισιοδοξία. Η αναζήτηση κοινωνικών δικτύων και ομάδων υποστήριξης , θα αποτελέσουν τη καλύτερη επένδυση που θα έχετε κάνει για τον εαυτό σας.
Παρατίθεται μια λίστα με τα 10 πιο κρίσιμα γεγονότα ζωής , που απαιτούν κοινωνική αναπροσαρμογή.
• Θάνατος συζύγου
• Διαζύγιο
• Χωρισμός
• Φυλάκιση
• Θάνατος μέλους της στενής οικογένειας
• Προσωπικός τραυματισμός ή ασθένεια
• Γάμος
• Απόλυση από την εργασία
• Συνταξιοδότηση
• Εγκυμοσύνη
Δέσποινα Δριβάκου
Ψυχολόγος -Συστημική Θεραπεύτρια